Lawyer Ezgi Şahin Yalvarıcı
Istanbul Bar Association under threat
Today, the President and the board of the Istanbul Bar Association are facing a judge. – A dangerous development, says lawyer Ezgi Şahin Yalvarıcı, one of the board members, in her interview with PEN Norway.
President of the Istanbul Bar Association, Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu, and Bar Association Board members Rukiye Leyla Süren, Hürrem Sönmez, Ahmet Ergin, Metin İriz, Mehmedali Barış Beşli, Yelda Koçak Urfa, Fırat Epözdemir, Ezgi Şahin Yalvarıcı, Ekim Bilen Selimoğlu, and Bengisu Kadı Çavdar, will face a judge on March 4th at the Istanbul 2nd Civil Court of First Instance regarding a request for the dismissal of the bar board and the election of new management.
There is also an ongoing criminal investigation against Kaboğlu and other board members with charges of “terrorism propaganda via press” and “misleading the public by spreading false information via press” and additionally one of the Bar’s, Lawyer Fırat Epözdemir, has been imprisoned since January 23, 2024, due to another investigation.
PEN Norway has been closely monitoring the legal proceedings faced by the elected board members of the Istanbul Bar Association, which has nearly 65,000 members, since the beginning. As a professional organization, protecting the freedom of expression and the right to participate in public discourse of bar associations is of fundamental importance for a democratic and pluralistic society.
PEN Norway had an exclusive interview with one of the directors of the bar, Lawyer Ezgi Şahin Yalvarıcı. Ezgi explains the background, developments and the potential impacts of these judicial processes that the bar directors are dealing with.
1. Can you explain the accusations against Istanbul Bar Association and the overall process?
The 2024 the General Assembly of the Istanbul Bar Association not only occurred during a period when professional problems seriously increased but also at a time when fundamental rights and freedoms were almost suspended, decisions of the Constitutional Court and the European Court of Human Rights were not applied, and the supremacy of law became debatable.
In these critical times, we, under the presidency of Av. Prof. İbrahim Ö. Kaboğlu, were elected to the task with a strong message about the necessity of defending social justice, among 11 different election groups/candidates. From the moment we took office, while we took steps to resolve our colleagues’ professional problems, we also acted with the awareness of our duty to defend the supremacy of law, fundamental rights and freedoms, and human rights, which is the primary duty of Bar Associations. In Turkey, particularly recently, pressures on all segments of society, including journalists, politicians, and artists, have been increasing. During this period, arbitrary investigations and detentions were carried out, and elected mayors were removed from office through trusteeship appointments known as ‘kayyum’.
Statement on journalist deaths
On October 19, 2024, the national press reported the deaths of two journalists, both Turkish citizens, in Syria. An independent organization concerning journalistic ethics and principles, the Press Council, called for a comprehensive and effective investigation into the deaths of the two journalists. The same call was made by the Journalists’ Association of Turkey and DISK-Press-Workers’ Union.
On October 21, during a protest and press statement regarding the deaths of the two journalists, police physically intervened and several participants, including some of our member lawyers, were detained. On the same day, we had published a statement on our social media accounts against these illegalities.
In our statement, we call people’s attention to international human rights law regarding the protection of journalists in conflict areas and demanded an effective investigation concerning the deaths reported in the national media on 19.12.2024, and the release of our member lawyers and citizens who were detained for making a press statement regarding these deaths.
The next day, the Istanbul Chief Public Prosecutor’s Office announced that an investigation had been initiated against the Istanbul Bar Association in relation to their statement, for committing crimes of terrorist propaganda, praising crime and criminals, and spreading false information.
We learned through the news channels that an investigation had been initiated against us. This investigation process, and its announcement through the press, indeed shows that the investigation aims to suppress all potential channels of social criticism, including Bar Associations and lawyers.
Lawyers, who independently represent the element of defence in the judiciary, of course, have special protection rights for their freedom of expression and legal security. Article 58 of the Attorney Law states that investigations regarding crimes committed by lawyers during their duty can be conducted with the permission of the Ministry of Justice. However, contrary to this legal regulation, the Istanbul Chief Public Prosecutor’s Office started the investigation directly without obtaining permission for the investigation and made a press statement contrary to the principle of confidentiality of the investigation – without informing the suspects. Moreover, the prosecution received the investigation permission from the Ministry of Justice only three days later.
Case against Istanbul Bar ‘Illegal’
According to the mentioned legal regulation, it is not possible for the relevant Chief Public Prosecutor’s Office to conduct a “suo moto” investigation before obtaining an investigation permission, yet the investigation proceedings were initiated and even a press statement was made contrary to the principles of confidentiality of the investigation while there was legally no investigation yet, clearly revealing the unlawfulness of the investigation against us. Although the prosecution stated that the investigation was started “suo moto”, the required permission was only obtained from the Ministry of Justice three days later.
On January 7, 2025, we were present at the prosecution to make a statement. I must state that we had to assert that we did not accept the status of “suspect”. The President of the Istanbul Bar Association and the board members refused to be identified as “suspects” and under these conditions, refused to give a statement, only accepting to make a statement to the Public Prosecutor’s Office as “Declarants”.
While the criminal investigation was ongoing, on January 14, a lawsuit was filed in the Civil Court by the Istanbul Chief Public Prosecutor’s Office, only citing the initiated investigation as a reason, claiming that the Istanbul Bar Association was engaged in “activities outside its purpose” and demanding the termination of the terms of the Bar President and board members. After learning of this lawsuit, an extraordinary general assembly decision was made by all lawyers and election groups forming the Istanbul Bar Association General Assembly against the illegalities directed at the bar.
Board member detained by police
In this process, our board member Lawyer Fırat EPÖZDEMİR was detained on January 25, 2025. Moreover, a file that had previously been dismissed was reopened, and events from 10 years ago that did not constitute a crime were accepted as a reason for detention. The investigation and detention against Fırat clearly form part of the effort to criminalize the Bar. The revival of a file that was dismissed after Mr. Epözdemir became a board member of the bar, and his detention upon his return from abroad following the investigation initiated against the bar, clearly show the unlawfulness of the detention process.
The Extraordinary General Assembly on February 23, 2025, was carried out with great solidarity and strength amidst a deep crisis of lawlessness and injustice. Despite the bad weather conditions, Bar Associations from all provinces in the country, the President and board members of the Union of Turkish Bar Associations, many lawyers from different countries, legal institutions, bar representatives, civil society organizations and everyone who believes in the rule of law came together to support our extraordinary general assembly and to defend the defence. This unity clearly caused discomfort as the investigation process against us was completed and an indictment was prepared after the extraordinary general assembly. The first hearing of the lawsuit demanding our dismissal will be held on March 4, 2025.
2. How do you respond to allegations that your statements as the Bar exceeded legal limits?
When responding to such claims, it is necessary to consider the principle of freedom of expression and its legal limits. Freedom of expression is a right guaranteed by Articles 26 and 28 of the Turkish Constitution, and this right is of fundamental importance not only for individuals but also for institutions responsible for protecting the social order.
The statement made by the Bar, in this context, was made as an integral part of the Bar’s obligation to protect human rights, by emphasizing fundamental rights such as the right to life, freedom of expression, press freedom, and the freedom of assembly and association. Moreover, the duty of the Bars is not limited to defending only the rights of their members. Bars are also obligated to defend the fundamental rights of all citizens in the countries where they are established.
Defending human rights can be considered a choice or a right for individuals. However, for lawyers and Bars, this is a legal duty, independent of the ethical requirements arising from the nature of the profession. The fulfillment of this duty by the Bars is a behavior that is consistent with the guarantees of the Constitution and in accordance with the basic principles of law. Therefore, these statements are completely appropriate both legally and ethically, and are indeed necessary.
3. Does the Istanbul Bar Association have a special obligation to protect freedom of expression? How can this obligation be positioned among the professional duties of the bars?
Bars and lawyers derive their rights and powers from both national and international law. Article 76 of the Attorney Law not only obliges bars to develop the legal profession but also gives them the duty to defend the basic values of their members such as honesty, trust, and professional respect. This article also emphasizes the social responsibilities of bars, such as defending the supremacy of law and protecting human rights. Additionally, Article 95/21 of the Attorney Law specifies that bars, and especially their boards, have a special obligation to defend the supremacy of law and protect human rights. This obligation reinforces the critical role of bars in defending the fundamental rights of society.
From the perspective of international law, the obligations of the Istanbul Bar Association are further reinforced. The International Association of Lawyers (UIA) Turin Principles state that lawyers have the right to practice their profession with full professional immunity, without any intervention or restriction. The United Nations Basic Principles on the Role of Lawyers also state that governments must ensure that lawyers do not face any pressure, interference, or harassment that would hinder their professional activities. Additionally, Recommendation No. 21 of the Council of Europe Ministers Committee emphasizes that the freedom to practice the legal profession must be protected and promoted based on the European Convention on Human Rights. In this context, criminalizing the exercise of freedom of expression by a legal institution like the Istanbul Bar Association, which represents the fundamental element of the judiciary, defence, and serves the public interest, and initiating an investigation against it is an interference with the essence of the right and constitutes a violation of both national and international law.
The Constitutional Court has acknowledged that “the concern of even slight sanctions faced by individuals participating in public discussions will have a deterrent effect on them” and that “under such an effect, there is a risk that individuals will hesitate to express and disseminate their thoughts in the future.” Therefore, the investigation process initiated after our statement by the Bar clearly violates the positive obligation to respect, protect, and promote the freedom to practice the legal profession, without any interference from the public.
The obligation of the Istanbul Bar Association to defend human rights – and particularly the right to life in the case under investigation involving two journalists whose right to life was violated – is both a legal and ethical necessity.
4. Do you think this case creates a self-censorship pressure on other bars and civil society in Turkey?
In recent years in Turkey, unacceptable practices such as unlawful investigations, hate speech, and targeting have been used as a tool to oppress the law against freedom of expression. Bars are not only professional organizations for lawyers but also play a critical role in achieving social justice, protecting fundamental rights, and defending the supremacy of law, serving the public interest. Investigating allegations of human rights violations, informing the public, and calling for the state to fulfill its international obligations are among the constitutional duties of bars and lawyers.
İstanbul Bar Association, with nearly 67,000 members, is one of the strongest democratic voices in Turkey. With a democratic, liberal, and participatory understanding, the increasing pressures and threats of punishment since we took office with the ideal of defending human rights have turned into an intimidation targeting not only Istanbul Bar Association but the entire society. The investigation initiated against us and the lawsuit aiming to dismiss us is an attempt to neutralize the advocacy of human rights by bars and weaken their independence. The increasing pressures on freedom of expression create a risk of having a deterrent effect at the societal level. The impression that even the managements of bars and civil society organizations face the threat of punishment may lead to widespread self-censorship regarding freedom of expression and press freedom. In Turkey, investigations have been previously initiated against bar board members and civil society organizations for their statements. However, we are facing a situation where both criminal prosecutions and demands for dismissal are encountered in such an unlawful manner for the first time.
This situation is a dangerous development threatening the independence of bars and civil society. Moreover, I would like to mention that these pressures have created significant solidarity both nationally and internationally, and this solidarity has strengthened our struggle. The effort to suppress lawyers actually only strengthens our belief and this solidarity and will ultimately fail.
5. What impact could this case have on the legal struggle in Turkey and the future of the legal profession?
This case should be considered in a much broader framework concerning the supremacy of law, judicial independence, and the right to defence in Turkey, not only concerning the Istanbul Bar Association. Bars are not only professional organizations for lawyers but also advocates for human rights, the right to a fair trial, and freedom of expression. If a bar is investigated for its statements or stance regarding the supremacy of law, this indicates that not only a professional organization but the entire society’s right to access justice is under threat.
If lawyers and bars feel pressured while performing their duties, the most vulnerable groups—individuals who suffer human rights violations, journalists, civil society actors—who most need legal support become defenceless. The struggle for rights also falters in an environment where lawyers cannot work freely. The intention created by these cases is to weaken the independence of the legal profession.
However, history has shown that lawyers have always continued their advocacy for rights despite pressures. Today, lawyers and bars fighting for justice are defending not only their professional organizations but the rights of the entire society. Therefore, this case is not only a legal process but also a turning point for the future of justice and freedoms. Even initiating an investigation in a state that recognises the rule of law should be absurd; this series of legal absurdities must be ended immediately.
6. What can you say about the impact of silencing lawyers on citizens’ access to justice? Where do you think the “right to defence” begins and ends?
The silencing of lawyers is not just an attack on individual professionals in a society; it is a systematic interference with everyone’s right to access justice. The defence is one of the three fundamental pillars of the judiciary, and when lawyers cannot perform their duties freely, the right to a fair trial ceases to be just a principle and is effectively violated.
Authoritarian regimes often target lawyers first because independent lawyers form the strongest defence line against arbitrary detentions, unfair trials, and human rights violations. The right to defence is not just an individual’s right to be represented in court; this right includes the ability of lawyers to perform their profession freely, defend their clients free from any pressure, and fulfill their responsibilities to defend the supremacy of law.
The right to defence does not start when an individual faces charges; it begins when an unlawful practice first appears, or even when a voice is raised to prevent such practices. Lawyers fulfill their defence duties not only in courtrooms but also when they raise awareness about the supremacy of law in society and oppose the arbitrary application of laws.
However, in authoritarian regimes, the right to defence is presented as a privilege, restricted, or completely eliminated. The cases opened against lawyers today are not just individual trials; they are part of a larger attack on the independence of the judiciary, the public’s access to justice, and fundamental rights and freedoms. The prosecution of lawyers for practicing their profession, raising their voice against injustices, or defending human rights is not only individual rights violations but also systematic threats to judicial independence and the right to access justice.
7. Is there a message you would like to convey to international human rights organizations, or anything else you would like to add?
The supremacy of law is not just a principle written in constitutions; it is the most fundamental guarantee mechanism protecting human rights. If lawyers in a country are prosecuted for practicing their profession, raising their voice against injustices, or defending the right to defence, this is not just an individual pressure issue but a systematic threat to the entire society’s right to access justice. Today, I might be prosecuted as a lawyer.
But actually, what is being judged is the right to defence itself. In a country where lawyers are suppressed, no one is safe—neither journalists, academics, nor citizens. Because when lawyers are silenced, the voice of those who suffer injustice is also silenced.
When the independent defence disappears in the asymmetric relationship between the authority and the individual, what remains is fascism. The solidarity and strong stance of international human rights organizations, such as PEN Norway, against such pressures is of critical importance not only for individual cases but for protecting the supremacy of law on a global scale. Silence encourages authoritarianism. Therefore, the support and solidarity we receive, especially during this process, are very meaningful for all of us. This solidarity not only empowers us but also everyone seeking justice and defending the supremacy of law.
İstanbul 1 no’lu Barosu tehdit altında:
İfade ve eleştiri suç değildir!
İstanbul Barosu Başkanı Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu ve Baro Yönetim Kurulu üyeleri Rukiye Leyla Süren, Hürrem Sönmez, Ahmet Ergin, Metin İriz, Mehmedali Barış Beşli, Yelda Koçak Urfa, Fırat Epözdemir, Ezgi Şahin Yalvarıcı, Ekim Bilen Selimoğlu, ve Bengisu Kadı Çavdar, 4 Mart günü “baro yönetim kurulunun görevden alınması ve yerlerine yeni yönetim seçilmesi” talebiyle İstanbul 2. Asliye Hukuk Mahkemesi önünde hakim karşısına çıkacak.
Kaboğlu ve yönetim kurulu üyeleri hakkında ayrıca “basın yoluyla terörizm propagandası” ve “Basın Yoluyla Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yaymak” suçlamaları ile başlatılan ceza soruşturması ise devam ediyor. Baro yöneticilerinden Av. Fırat Epözdemir ise başka bir soruşturmadan ötürü 23 Ocak 2024 tarihinden beri hapiste.
PEN Norveç, İstanbul Barosu’nun karşı karşıya kaldığı yargılamaların, arka planını, gelişmeleleri, söz konusu hukuki sürecin olası etkilerini İstanbul Barosu’nun mevcut yöneticilerinden Av. Ezgi Şahin Yalvarıcı ile konuştu.
PEN Norveç, 65000’e yakın üyesi olan İstanbul Barosu’nun seçilmiş yönetim kurulu üyelerinin karşı karşıya olduğu bu hukuki süreci kaygı ile izlemekte. Bir meslek örgütü olarak baroların ifade özgürlüklerinin ve kamusal tartışmaya katılım haklarının korunması demokratik ve çoğulcu bir toplum için temel bir önem taşıdığı bilinciyle, bu yargılamalara bir an önce son verileceğini umuyoruz.
1. İstanbul Barosu’na yönelik suçlamaları ve sürecin genel hatlarını açıklayabilir misiniz?
2024 İstanbul Barosu Genel Kurulu, yalnızca mesleki sorunların ciddi şekilde arttığı bir dönemde değil ama, aynı zamanda temel hak ve özgürlüklerin neredeyse askıya alındığı, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarının dahi uygulanmadığı, hukukun üstünlüğünün tartışılır hale geldiği bir dönemde gerçekleştirildi. Bu kritik dönemde, 11 ayrı seçim grubunun/adayın yer aldığı seçimlerde İstanbul Barosu üyeleri, Av. Prof. İbrahim Ö. Kaboğlu Başkanlığında bizler, toplumsal adaletin savunulmasının gerekliliği yönünde güçlü bir mesaj anlamına gelecek şekilde görev için seçilmiş olduk.
İstanbul Barosu yönetimi olarak göreve geldiğimiz andan itibaren meslektaşlarımızın mesleki problemlerini çözmek için adımlar attığımız gibi aynı zamanda da Baroların asli görevi olan hukukun üstünlüğünü, temel hak ve özgürlükleri, insan haklarını savunma görevimizin de bilinci ile hareket ettik. Türkiye’de özellikle son dönemde toplumun her kesimine yönelik baskılar giderek artmaya başladı. Gazeteciler, siyasetçiler ve sanatçılar dahil olmak üzere toplumun geniş bir kesimine karşı keyfi soruşturma ve tutuklamaların gerçekleştiği, seçilmiş belediye başkanlarının kayyım uygulamaları ile görevden alındığı bu dönemde İstanbul Barosu olarak hukuku etkin kılma, insan haklarını savunma görevimiz gitgide daha da artmış durumda.
Baro’dan gazeteci ölümleri ile ilgili açıklama
19 Ekim 2024 tarihinde ulusal basın, her ikisi de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan iki gazetecinin Suriye’de hayatını kaybettiğini haberleştirdi. Gazetecilik etiği ve ilkeleri ile ilgili bağımsız bir kuruluş olan Basın Konseyi iki gazetecinin ölümüne ilişkin kapsamlı ve etkili bir soruşturma başlatılması çağrısında bulundu. Aynı çağrı, Türk Gazeteciler Cemiyeti ve DİSK-Basın-İş Sendikası tarafından da yapıldı.
21 Ekim’de iki gazetecinin yaşamını yitirmesine tepki olarak düzenlenen protesto ve basın açıklaması sırasında polis ilgili etkinliklere katılanlara fiziki olarak müdahale etti, üyemiz olan bazı avukatlar da dahil olmak üzere birçok katılımcı gözaltına alındı. Aynı gün İstanbul Barosu olarak bu hukuksuzluklar karşısında sosyal medya hesaplarımızda bir açıklama yayımladık. Açıklamamızda 19.12.2024 tarihinde Suriye’de hayatlarını kaybettikleri ulusal medyada yer alan iki Türkiye Cumhuriyeti yurttaşıyla ilgili olarak çatışma bölgelerinde yer alan gazetecilerin korunmasına dair insan haklarına ilişkin uluslararası hukuk kuralları hatırlatılarak konuyla ilgili etkili soruşturma yürütülmesi ve yine bu ölümlere ilişkin basın açıklaması yaptıkları için gözaltına alınan üyemiz avukatların ve yurttaşların serbest bırakılması talep edildi.
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı ertesi gün, İstanbul Barosu açıklaması ile terör propagandası yapma, suç ve suçluyu övme ve gerçek dışı bilgi yayma suçlarının işlendiğini iddiası ile soruşturma başlattığını basına duyurdu. Bizler de çıkan haberlerle hakkımızda soruşturma başlatıldığını öğrenmiş olduk. Soruşturma süreci de, basın yoluyla duyurulması da aslında bu soruşturmanın Baroların, avukatların ve bu bağlamda tüm toplumsal potansiyel eleştiri kanallarının baskı altına alınmasını amaçladığını ortaya çıkartıyor.
Yargının unsurlarından olan savunmayı bağımsızca temsil eden avukatların ifade özgürlükleri ve hukuki güvenlikleri elbette ki özel bir koruma rejimine tabidir. Avukatlık Kanunu’nun 58. maddesi, avukatların görev sırasında işledikleri suçlarla ilgili soruşturmaların, Adalet Bakanlığı izni ile yapılabileceğini belirtmektedir. Ancak, bu yasal düzenlemeye aykırı olarak, İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, soruşturma izni almadan doğrudan soruşturma başlatmış ve soruşturmanın gizliliği ilkesine de aykırı şekilde – şüphelilere bilgi vermeden – basına açıklama yapmıştır. Üstelik, savcılık, soruşturma iznini de Adalet Bakanlığı’ndan ancak üç gün sonra almıştır. Bu hukuki eksiklik, söz konusu soruşturmanın ne denli hukuka aykırı olduğunun açık bir göstergesidir.
İstanbul Barosu’na açılan dava hukuksuzdur
Belirtilen yasal düzenleme uyarınca, soruşturma izni alınmadan önce ilgili Cumhuriyet Başsavcılığı’nın doğrudan “re’sen” soruşturma yapması mümkün olmadığı halde soruşturma işlemlerine başlanılması ve hatta henüz hukuken bir soruşturma olmadığı halde, soruşturmanın gizliliği ilkelerine de aykırı şekilde basına açıklama yapılması hakkımızdaki soruşturmanın hukuka aykırılığını açıkça ortaya koymuştur. Savcılık soruşturmanın “re’sen” başlatıldığı bildirmesine rağmen, yasa gereği alınması gereken izin ancak üç gün sonra Adalet Bakanlığından alınmıştır.
07.01.20205 tarihinde ise beyanda bulunmak üzere savcılıkta hazır bulunduk. Burada şüpheli sıfatını reddettiğimizi belirtmek zorundayım. İstanbul Barosu Başkanı ve yönetim kurulu üyeleri, “şüpheli” olarak tanımlanmayı reddetmiş ve bu koşullar altında ifade vermeyi kabul etmeyerek, sadece “Beyan Eden” olarak Cumhuriyet Savcılığı’na ifade vermeyi kabul etmişlerdir.
Ceza soruşturması devam ederken 14 Ocak’ta ise İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından sadece açılan soruşturma sebep gösterilerek İstanbul Barosunun “amaç dışı faaliyetlerde bulunduğu” iddia edilerek Baro Başkanı ve yönetim kurulu üyelerinin görev sürelerinin sona erdirilmesi talebi ile Asliye Hukuk Mahkemesinde dava açıldı. Bu davanın öğrenilmesi akabinde ise İstanbul Barosu Genel Kurulunu oluşturan tüm avukat ve seçim grupları ile birlikte baroya yönelen hukuksuzluklar karşısında olağanüstü genel kurul kararı alındı.
Bu süreçte Yönetim kurulu üyemiz Av. Fırat EPÖZDEMİR, 25.01.2025 tarihinde tutuklandı. Üstelik daha önce takipsizlik kararı olan bir dosyası yeniden açılarak 10 yıl öncesine ait suç teşkil etmeyen olaylar tutuklama gerekçesi olarak kabul edildi. Fırat hakkında yürütülen bu soruşturma ve tutukluluk çok açık bir şekilde Baroyu kriminalize etme çabasının bir parçası. Takipsizlik kararı verilen bir dosyanın Sayın Epözdemir baro yönetim kurulu üyesi olduktan sonra canlandırılması, baroya başlatılan soruşturma sonrasında yurt dışından dönerken gözaltına alınması tutuklama işleminin ne derece hukuka aykırı olduğunu açıkça gösteriyor.
23 Şubat 2025 tarihli Olağanüstü Genel Kurulu, derin bir hukuksuzluk ve adaletsizlik krizinin içinde ancak çok büyük bir dayanışma ve güçle gerçekleştirdi. Kötü hava koşullarına rağmen ülkedeki tüm illerin Baroları, Türkiye Barolar Birliği Başkanı ve yönetim kurulu üyeleri, pek çok farklı ülkeden hukukçular, hukuk kurumları, baro temsilcileri, sivil toplum örgütleri hukuk devletine inanan herkes olağanüstü genel kurulumuza destek olmak ve savunmayı savunmak için bir araya geldi. Olağanüstü genel kurul sonrası ile bu birliktelik açıkça rahatsızlık yaratmış olacak ki hakkımızdaki soruşturma süreci tamamlandı, iddianame düzenlendi. Görevden alınmamız talepli davanın ilk duruşması ise 04.03.2025 tarihinde görülecek.
2. Baro olarak yaptığınız açıklamaların hukuki sınırları aştığı iddialarına nasıl yanıt veriyorsunuz?
Bu tür iddialara cevap verirken, öncelikle ifade özgürlüğü ilkesi ve bu ilkenin hukuki sınırlarını göz önünde bulundurmak gerekir. İfade özgürlüğü, Türkiye Anayasasının 26. ve 28. maddelerinde güvence altına alınmış bir haktır ve bu hak, yalnızca bireyler için değil, toplumsal düzeni koruma göreviyle yükümlü olan kurumlar için de son derece temel önemdedir.
Baro olarak yaptığımız açıklama, bu çerçevede, yaşam hakkı, ifade özgürlüğü, basın özgürlüğü ve toplanma ve örgütlenme özgürlüğü gibi temel haklara vurgu yapması sureti ile Baroların insan haklarını koruma yükümlülüğünün ayrılmaz bir parçası olarak yapılmıştır. Ayrıca, Baroların görevi hiçbir surette sadece kendi üyelerinin haklarını savunmakla sınırlı değildir. Barolar, aynı zamanda kurulu oldukları ülkelerdeki tüm vatandaşların temel haklarını savunmakla da yükümlüdür. İnsan haklarını savunmak bireyler için bir tercih yahut bir hak olarak düşünülebilir. Ancak avukatlar ve Barolar için bu aynı durum, – mesleğin niteliğinden ileri gelen “etik” gereklerden bağımsız – bir hukuki görev, bu anlamda bir zounluluktur. Baroların bu görevini yerine getirmesi, Anayasa’nın güvenceleri ile örtüşen ve hukukun temel prensiplerine uygun bir davranış biçimidir. Dolayısıyla, söz konusu açıklamalar, hem hukuken hem de etik olarak tamamen yerindedir, olması gerekendir.
3. İfade özgürlüğünü koruma konusunda İstanbul Barosu’nun özel bir yükümlülüğü var mı? Bu yükümlülük baroların mesleki görevleri arasında nasıl konumlandırılabilir?
Barolar ve avukatlar, hak ve yetkilerini hem ulusal hem de uluslararası hukuktan alır. Türkiye’de, Avukatlık Kanunu’nun 76. maddesi, baroları yalnızca avukatlık mesleğini geliştirmekle yükümlü tutmakla kalmaz, aynı zamanda meslek mensuplarının dürüstlük, güven ve mesleki saygınlık gibi temel değerlerini savunma görevini de onlara verir. Aynı zamanda bu madde, baroların hukukun üstünlüğünü, insan haklarını savunma ve koruma gibi toplumsal sorumluluklarını vurgulamaktadır. Ayrıca, Avukatlık Kanunu’nun 95/21. maddesi, baroların ve özellikle yönetim kurullarının, hukukun üstünlüğünü savunmak ve insan haklarını korumakla ilgili özel bir yükümlülüğü olduğunu belirtir. Bu yükümlülük, baroların toplumun temel haklarının savunulmasındaki kritik rolünü pekiştiren önemli bir unsurdur.
Uluslararası hukuk açısından ise İstanbul Barosu’nun bu yükümlülükleri daha da pekişmektedir. Uluslararası Avukatlar Birliği (UIA) Turin İlkeleri, avukatların mesleklerini, herhangi bir müdahale veya kısıtlamaya uğramadan, tam mesleki dokunulmazlık içinde icra etme hakkına sahip olduğunu belirtmektedir. Birleşmiş Milletler Avukatların Rolüne Dair Temel Prensipler (Havana Kuralları) da hükümetlerin, avukatların mesleki faaliyetlerini engelleyen hiçbir baskı, müdahale veya taciz ile karşılaşmamalarını sağlaması gerektiğini ifade etmektedir. Ayrıca, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin 21 Numaralı Tavsiye Kararı, avukatlık mesleğinin icrasındaki özgürlüğün, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne dayalı olarak korunması ve teşvik edilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Bu bağlamda, İstanbul Barosu gibi kamu yararı gözeten ve yargı erkinin temel ögesi savunmayı temsil eden bir hukuk kurumunun ifade hürriyetini kullanmasının kriminalize edilmesi ve soruşturma başlatılması bizatihi hakkın özüne müdahaledir ve hem ulusal hem de uluslararası hukukun ihlali anlamına gelmektedir.
Anayasa Mahkemesi “kamusal tartışmalara katılan bireylerin hafif bile olsa yaptırıma maruz kalma endişesi taşımalarının onların üzerinde caydırıcı bir etki doğuracağını” ve “kişilerin böyle bir etki altında, ileride düşüncelerini açıklamaktan ve yaymaktan imtina etme riski bulunduğunu” kabul etmiştir. Bu bakımdan Baromuz açıklaması akabinde başlatılan soruşturma süreci avukatlık mesleğinin icrasındaki özgürlüğe, kamudan gelebilecek müdahaleler olmadan saygı gösterilmesini, korunmasını ve teşvik edilmesi için gereken tedbirlerin alınmasına dair pozitif yükümlülüğün de açık ihlalidir.
İstanbul Barosu’nun insan haklarını – ve soruşturma konusu vakada yaşam hakkı ihlal edilen iki gazeteci söz konusu olduğundan- özellikle yaşam hakkını savunma yükümlülüğü, hem hukuki hem de etik bir gerekliliktir.
4. Bu davanın, Türkiye’deki diğer barolar ve sivil toplum üzerinde bir otosansür baskısı oluşturduğunu düşünüyor musunuz?
Türkiye’de son yıllarda, hukuka aykırı soruşturmalar, nefret söylemleri, hedef gösterme gibi kabul edilemez uygulamalarla, hukukun, ifade özgürlüğü aleyhine adeta bir baskı aracı olarak kullanıldığını görmekteyiz. Barolar, yalnızca avukatların mesleki örgütleri değil, aynı zamanda toplumsal adaletin sağlanmasında, temel hakların korunmasında ve hukukun üstünlüğünün savunulmasında kritik bir rol oynayan, kamu yararını gözeten kurumlardır. İnsan hakları ihlalleri iddialarını araştırmak, kamuoyunu bilgilendirmek ve devletin uluslararası yükümlülüklerini yerine getirmesi için çağrıda bulunmak, baroların ve avukatların anayasal görevleri arasında yer alır.
İstanbul Barosu, 67.000’e yakın üyesi ile Türkiye’nin en güçlü demokrasi seslerinden biridir. Demokratik, özgürlükçü ve katılımcı bir anlayışla, insan haklarını savunma ideali ile göreve gelmemizle birlikte artan baskılar ve cezalandırma tehditleri, sadece İstanbul Barosu’nu değil, tüm toplumu hedef alan bir gözdağına dönüşmüştür. Hakkımızda başlatılan soruşturma ve görevden alınmamızı amaçlayan dava, baroların insan hakları savunuculuğunu etkisizleştirmeyi ve bağımsızlıklarını zayıflatmayı hedefleyen bir girişimdir.
İfade özgürlüğüne yönelik baskıların artmasının, toplumsal düzeyde caydırıcı bir etki yaratma tehlikesi mevcut. Baroların ve sivil toplum örgütlerinin yönetimlerinin dahi cezalandırılma tehdidiyle karşı karşıya kaldığı izlenimi, ifade özgürlüğü ve basın özgürlüğü konusunda geniş bir otosansüre yol açabilecektir. Türkiye’de, daha önce de baro yönetim kurulu üyeleri ve sivil toplum kuruluşları hakkında açıklamaları sebebiyle soruşturmalar açılmıştır. Ancak, böylesine hukuksuz bir biçimde, hem ceza yargılaması hem de görevden alınma talepleri ile karşılaşılan bir durumla ilk defa karşı karşıya kalıyoruz. Bu durum, baroların ve sivil toplumun bağımsızlıklarını tehdit eden tehlikeli bir gelişmedir.
Bununla birlikte, bu baskıların, hem ulusal hem de uluslararası alanda büyük bir dayanışma yarattığını ve bu dayanışmanın, bizim mücadelemize güç kattığını da belirtmek isterim. Bizler, görevimizi yapmaktan, haklılığımızdan aldığımız güçle aynı kararlılıkla insan haklarını ve savunmayı savunmaya devam edeceğiz. Avukatları baskı altına alma çabası, esasında yalnızca inancımızı ve bu dayanışmayı daha da güçlendirecek, nihayetinde başarısız olacaktır.
5. Davanızın olası sonuçları, Türkiye’deki hukuk mücadelesi ve avukatlık mesleğinin geleceği üzerinde nasıl etkiler yaratabilir?
Bu dava, yalnızca İstanbul Barosu’nu değil, Türkiye’de hukukun üstünlüğü, yargı bağımsızlığı ve savunma hakkını ilgilendiren çok daha geniş bir çerçevede değerlendirilmelidir. Barolar, sadece avukatların meslek örgütleri değil, aynı zamanda insan haklarının, adil yargılanma hakkının ve ifade özgürlüğünün savunucularıdır. Eğer bir baro, yaptığı açıklamalar veya hukukun üstünlüğüne dair duruşu nedeniyle soruşturuluyorsa, bu durum sadece bir meslek örgütünün değil, tüm toplumun adalete erişim hakkının tehdit altında olduğunu gösterir.
Avukatlar ve barolar, görevlerini yerine getirirken baskı altında hissederse, hukuki destek almaya en çok ihtiyacı olan kesimler—hak ihlallerine uğrayan bireyler, gazeteciler, sivil toplum aktörleri—savunmasız kalır. Avukatların özgürce çalışamadığı bir ortamda hak mücadelesi de sekteye uğrar. Yaratılmak istenen şey bu davalar ile avukatlık mesleğinin bağımsızlığını zayıflatılmasıdır. Ancak tarih göstermiştir ki, avukatlar her zaman baskılara rağmen hak savunuculuğuna devam etmiştir. Bugün de hukuk mücadelesi veren avukatlar ve barolar, sadece kendi meslek örgütlerini değil, tüm toplumun haklarını savunmaktadır. Bu nedenle bu dava, sadece hukuki bir süreç değil, aynı zamanda adaletin ve özgürlüklerin geleceği için bir dönüm noktasıdır. Bir hukuk devletinde soruşturma başlatılması bile abes olan bu hukuksuzluklar silsilesine bir an önce son verilmelidir.
6. Avukatların susturulmasının vatandaşların adalete erişimi üzerindeki etkileri hakkında neler söyleyebilirsiniz? “Savunma hakkı” sizce nerede başlar ve nerede biter?
Avukatların susturulması, bir toplumda sadece bireysel meslek mensuplarına yönelik bir saldırı değildir; bu, herkesin adalete erişim hakkına yönelik sistematik bir müdahaledir. Savunma makamı, yargının üç temel ayağından biridir ve avukatlar özgürce görev yapamadığında, adil yargılanma hakkı yalnızca bir ilke olmaktan çıkar ve fiilen ihlal edilmiş olur.
Baskıcı rejimler genellikle önce hukukçuları hedef alır çünkü bağımsız avukatlar, keyfi gözaltılara, adil olmayan yargılamalara ve insan hakları ihlallerine karşı en güçlü savunma hattını oluşturur. Savunma hakkı, yalnızca bir bireyin mahkeme önünde temsil edilme hakkı değildir; bu hak, avukatların mesleklerini özgürce icra edebilmesini, müvekkillerini her türlü baskıdan uzak savunabilmesini ve hukukun üstünlüğünü savunma sorumluluklarını yerine getirebilmesini içerir.
Savunma hakkı, bir kişinin suçlamayla karşı karşıya kalmasıyla başlamaz; hukuka aykırı bir uygulama ilk ortaya çıktığında, hatta bu tür uygulamaların önlenmesi için ses yükseltildiğinde başlar. Avukatlar, yalnızca mahkeme salonlarında değil, toplumu hukukun üstünlüğü konusunda bilinçlendirdiklerinde, yasaların keyfi şekilde uygulanmasına karşı çıktıklarında da savunma görevlerini yerine getirirler. Ancak baskıcı rejimlerde savunma hakkı bir lütuf gibi sunulmaya, sınırlandırılmaya veya tamamen ortadan kaldırılmaya çalışılır. Bugün avukatlar hakkında açılan davalar, yalnızca bireysel birer yargılama değildir; bunlar, yargının bağımsızlığına, toplumun adalete erişimine ve temel hak ve özgürlüklere yönelik daha büyük bir saldırının parçasıdır. Avukatların mesleklerini icra ettikleri, hukuksuzluklara karşı ses çıkardıkları veya insan haklarını savundukları için yargılanması, yalnızca bireysel hak ihlalleri değil, yargı bağımsızlığına ve adalete erişim hakkına yönelik sistematik bir tehdit teşkil etmektedir.
7. Uluslararası hak örgütlerine iletmek istediğiniz bir mesaj yahut eklemek istedikleriniz var mı?
Hukukun üstünlüğü, yalnızca anayasalarda yazılı bir ilke değildir; bu, insan haklarını koruyan en temel güvence mekanizmasıdır. Eğer bir ülkede avukatlar, mesleklerini icra ettikleri, hukuksuzluklara karşı ses çıkardıkları ya da savunma hakkını savundukları için yargılanıyorsa, bu yalnızca bireysel bir baskı meselesi değil, tüm toplumun adalete erişim hakkına yönelik sistematik bir tehdittir. Bugün burada, bir avukat olarak yargılanıyor olabilirim. Ama aslında yargılanan şey, savunma hakkının ta kendisidir. Avukatların baskı altına alındığı bir ülkede, kimse güvende değildir—ne gazeteciler ne akademisyenler, ne de vatandaşlar. Çünkü avukatlar susturulduğunda, haksızlığa uğrayan insanların sesi kesilmiş olur. Muktedir ile birey arasındaki asimetrik ilişkideki en önemli güvencelerden olan bağımsız savunma ortadan kalktığında elimizde kalan şey faşizmdir.
PEN Norveç gibi, uluslararası insan hakları örgütlerinin dayanışması ve bu tür baskılara karşı güçlü bir duruş sergilemesi, yalnızca bireysel vakalar için değil, küresel ölçekte hukukun üstünlüğünün korunması için kritik öneme sahip. Sessizlik otoriterleşmeyi cesaretlendiriyor. Bu bakımdan özellikle bu süreçte aldığımız destek ve dayanışma hepimiz için çok anlamlı. Bu dayanışma yalnızca bizlere değil, adalet arayan, hukukun üstünlüğünü savunan herkese güç veriyor.
Kristian Ulyses Andaur/Deichman
Sara Khayat, illustratør.